Gorączka u dziecka…bez strachu?

Gorączka u dziecka…bez strachu?

Gorączka u dziecka zawsze powoduje niepokój u rodziców  i jest częstym powodem konsultacji lekarskich.

Nie należy jednak zapominać że gorączka sama w sobie nie jest chorobą, nie zawsze też jest wskaźnikiem ciężkiej choroby, zagrażającej życiu. Zwykle towarzyszy samoograniczającym się infekcjom i jest kontrolowaną reakcją ustroju na wtargnięcie nieproszonego gościa w postaci np.: wirusa, bakterii, grzyba.

 Kiedy więc możemy mówić o gorączce?

Większość autorów jako graniczną wartość od której rozpoznaje się gorączkę przyjmuje wartość 38˚C. Wszystko jednak zależy od tego w jakim miejscu mierzymy temperaturę, i tak prawidłowe wartości temperatury z uwzględnieniem miejsca pomiaru przedstawiają się następująco:

Należy podkreślić że temperatura ciała może zmieniać się w rytmie dobowym nawet u zdrowych dzieci.

Jak i czym mierzyć?

To częste pytanie które zadają rodzice. Na rynku dostępnych jest wiele termometrów. Który zatem wybrać?

Termometry elektroniczne – są to uniwersalne urządzenia za pomocą których możemy zmierzyć temperaturę pod pachą, w ustach w uchu  oraz w odbycie.  Pomiar dokonywany jest za pomocą specjalnej sondy z wbudowanym czujnikiem a wynik pojawia się na cyfrowym wyświetlaczu. Czas pomiaru jest krótki – waha się od 10 do 15 sekund a dokładność wynosi do ±0,1°.  Termometry te mogą być wyposażone w giętką elastyczną końcówkę dzięki której możemy bez obaw mierzyć temperaturę np. w odbycie. Niektóre z nich działają w trybie przewidywania polega on na szacunkowym pomiarze temperatury w momencie, gdy zostanie osiągnięta równowaga termiczna tkanek otaczających sondę z czujnikiem pomiarowym. Tryb ten znacznie przyspiesza odczyt (do kilku sekund), choć dokładność tego typu pomiarów jest mniejsza niż w przypadku ciągłego pomiaru temperatury lub gdy odczeka się do momentu aż końcówka termometru przyjmie temperaturę otaczającej tkanki.

Preferowanym miejscem pomiaru temperatury u dzieci do 3 roku życia jest odbyt.

Pomiaru pod pachą możemy dokonać już od 3 miesiąca życia ale jest on mniej wiarygodny i jak mówią eksperci z Amerykańskiej Akademii Pediatrii powinien służyć jedynie w celu orientacyjnego określenia czy dziecko ma temperaturę czy też nie.

W jamie ustnej temperaturę zmierzymy u dziecka powyżej 4 roku życia.

Bezdotykowe termometry na podczerwień pozwalają na wygodny pomiar temperatury w sposób bezkontaktowy  poprzez przystawienie termometru do czoła lub w innych modelach do okolicy skroniowej głowy w pewnej odległości od skóry. Termometry te wyróżniają się najkrótszym czasem pomiaru – (około 1 sekundy) ale z uwagi na odległość od ciała dziecka ich pomiar obarczony jest nieco większym ryzykiem błędu niż w termometrach elektronicznych

Termometry bezdotykowe to wygodne rozwiązanie, możemy zmierzyć temperaturę dziecku np. podczas snu.

Jako podgrupę termometrów bezdotykowych na podczerwień można wyróżnić termometry do ucha. Stosując jednak tego typu urządzenia należy pamiętać że przewód słuchowy musi być wyprostowany i oczyszczony z zalegającej woskowiny, w przeciwnym wypadku pomiar może okazać się fałszywy. Większość dousznych termometrów na podczerwień mierzy temperaturę z mniejszą dokładnością niż pozostałe rodzaje urządzeń dotykowych. Wynosi ona ±0,2°C. Co więcej, dopuszcza się większy margines błędu, gdy temperatura otoczenia przekracza zakres temperatury pokojowej wynoszący 18–26°C.

W ofertach aptek czy drogerii są także termometry cieczowe które „wskoczyły” na miejsce tak lubianych przez nas termometrów rtęciowych. Mierząc temperaturę za ich pomocą musimy być cierpliwi – pomiar potrwa od 4 minut (jama ustna) do 10 minut ( dół pachowy) co w przypadku dziecka może okazać się awykonalne. Termometry te są także podatne na uszkodzenia mechaniczne – łatwo je stłuc.

Nowością są termometry w smoczku.  Dokładność pomiaru dla tego typu urządzenia wynosi ±0,1°C, a wynik pojawia się na elektronicznym wyświetlaczu w ciągu 2-3 minut. Jest to rozwiązanie idealne dla maluchów którzy wprost nie mogą obyć się bez smoka.

Kiedy i jakie leki stosować?

Zasadniczo przed podaniem leku obniżającego temperaturę należy zastanowić się czy dziecko rzeczywiście go potrzebuje. Jeśli pociecha bawi się, chętnie zjada i pije, ma prawidłowy kolor skóry i zupełnie nie wygląda na chorą z dużą dozą prawdopodobieństwa nie potrzebuje leku.

Jeśli natomiast gorączce towarzyszą inne objawy jak złe samopoczucie, dreszcze, bóle mięśni – lek jest jak najbardziej wskazany.

Sytuacja ma się inaczej jeśli chodzi o dzieci u których wystąpiły drgawki gorączkowe. Tutaj nie należy zwlekać z podażą leku przeciwgorączkowego i zawsze należy postępować ściśle ze wskazaniami swojego lekarza!

Jakie leki mamy do wyboru?

Paracetamol – jest lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Nie wykazuje działania przeciwzapalnego!
Można go podawać od pierwszych dni życia dziecka. Dawkowanie: 10-15mg/kg masy ciała/dawkę co 4-6h, podajemy go w takiej samej dawce doustnie i w postaci czopków. Nie należy przekraczać dawki dobowej czyli 90mg/kg masy ciała. Zazwyczaj początek działania przeciwgorączkowego występuje w ciągu 30 do 60 minut;  Nie jest NLPZ i nie wykazuje działań niepożądanych typowych dla tej grupy leków.

Na rynku mamy dostępnych wiele preparatów z paracetamolem dedykowanych dzieciom. Różnią się one między sobą stężeniem – 120mg w 5ml, 200mg w 5ml, 250 mg w 5 ml i 100mg w 1 ml. Wybierając więc preparat dokładnie czytajmy skład!

Przykład:

Np. dziecko waży 10 kg, kupiliśmy syrop z paracetamolem 120mg/5ml

Czyli musimy podać 100mg – 150mg na dawkę – 4,2 ml – 6,25ml syropu/dawkę

Ibuprofen – jest pochodną kwasu propionowego, wykazuje działanie przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Możemy go bezpiecznie stosować od 3 miesiąca życia. W miarę możliwości kiedy nie ma przeciwwskazań powinien być podawany jako lek pierwszego wyboru ponieważ działa przeciwzapalnie – np. gdy  dziecko ma zapalenie uszu.  Nie powinno się go stosować w celu obniżenia gorączki w trakcie biegunki infekcyjnej (odwodnienie – upośledzona perfuzja nerki), w ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek oraz w ospie wietrznej i mononukleozie zakaźnej – w dwóch ostatnich schorzeniach może on pogłębić immunosupresje spowodowaną samym zakażeniem. Zalecane dawkowanie:  5-10 mg/kg masy ciała co 6-8 godzin – zarówno doustnie jak i doodbytniczo.

Przykład:

Syrop z Ibuprofenem –  100mg/5ml, dziecko ważące także 10 kg

Musimy podać – 50-100 mg/dawkę = 2,5-5ml syropu co 6-8h

Metamizol (pyralgina) – lek nie jest przeznaczony do stosowania u dzieci i młodzieży.  Można go podać tylko i wyłącznie kiedy mamy dziecko gorączkujące wysoko a inne preparaty okazały się nieskuteczne lub są przeciwwskazane. Zawsze przed podaniem pyralginy należy skonsultować się z lekarzem!

Kwas acetylosalicylowy – Aspiryna jest przeciwwskazana u dzieci do 12 roku życia!!! Tutaj należy uważać na leki łączone które często w swoim składzie zawierają właśnie tą substancję czynną.

Czy metody fizycznego obniżania temperatury są zalecane?

Ochładzanie fizyczne jest zabiegiem wspomagającym działanie leków przeciwgorączkowych. Możemy albo stosować zimne okłady albo kąpiel w chłodniejszej wodzie. Poprzez takie działanie odbieramy nadmiar ciepła z powierzchni ciała i przyspieszamy obniżenie temperatury wewnętrznej.
Należy pamiętać że kąpiel musi być przygotowana starannie. Woda powinna być tylko 1-2°C niższa od temperatury ciała i poprzedzona podaniem leku przeciwgorączkowego, w przeciwnym wypadku nie dość że jest nieprzyjemna i nasila uczucie zimna to może wywołać dreszcze.

Najważniejszym postępowaniem wspomagającym przy temperaturze jest prawidłowe nawodnienie dziecka!

Jak stosować leki?

W trosce o bezpieczeństwo należy przestrzegać wskazanych odstępów czasowych pomiędzy kolejnymi dawkami leku. Jeżeli jednak dziecko gorączkuje, a jeden preparat np. ibuprofen nie jest w stanie zapewnić nam spadku temperatury przez cały okres czasu który musimy zachować przed podażą kolejnej dawki, możemy zdecydować się na terapię naprzemienną. I tutaj dla przykładu jeśli dziecko zagorączkowało o 8.00 rano, podaliśmy preparat z ibuprofenem ( czyli kolejną dawkę może otrzymać najwcześniej o 14.00) a temperatura o 12.00 wynosi np. 38,8 ºC śmiało podajmy mu paracetamol, po kolejnych 4 h preparat z ibuprofenem i po następnych 4h ponownie paracetamol.

Przy terapii naprzemiennej wystarczające mogą okazać się niższe dawki poszczególnych leków: preparaty z paracetamolem (12,5 mg / kg na dawkę) i z  ibuprofenem (5 mg / kg na dawkę) co 4 godziny.

Ważne!!!
Ten sam lek może kryć się pod różnymi nazwami handlowymi Np. Panadol, Apap Calpol, Efferalgan, Pedicetamol wszystkie zawierają paracetamol.

Nurofen, Ibum, Ibuprom, Ibufen, Babyfen, Brufen Mig to preparty z ibuprofen. Pamiętajcie o tym!!!!

Kiedy z gorączkującym maluchem należy odwiedzić lekarza?

1. Gorączkującego noworodka oraz niemowlę do 3 miesiąca życia zawsze powinien ocenić pediatra!
2. Jeżeli u dziecka występują inne niepokojące objawy: zmiana zachowania, ciągły niepokój, zmiana zabarwienia skóry ( i tutaj nie bagatelizujmy wysypki – czasami na skórze pojawiają się wybroczyny – czerwone lub lekko brązowe kropki które nie bledną pod uciskiem – wtedy natychmiast trzeba udać się z dzieckiem do lekarza!!!!), jeśli dziecko ma problemy z oddychaniem, objawy dyzuryczne( pieczenie, szczypanie przy oddawaniu moczu). Niepokojące objawy to takie hasło „worek” do którego można dopasować wiele rzeczy. Ja zawsze podkreślam rodzicom pacjentów, że to oni są najlepszymi obserwatorami swoich pociech i jeśli cokolwiek budzi ich niepokój warto zasięgnąć porady specjalisty.

3. Jeśli temperatury nie obniża się po podaniu leku w odpowiedniej dawce. Pamiętajmy lek zawsze przeliczamy w oparciu o masę ciała dziecka nie na wiek!!!!

4. Jeśli dziecko odmawia picia. Bądź dodatkowo występują stany sprzyjające odwodnieniu ( biegunka, wymioty) wówczas dziecko może szybko się odwodnić.
5. Jeśli gorączka trwa > 3 dni!

UWAGA! Pamiętajmy że w/w informacje mają być pomocą dla rodziców/opiekunów dzieci ale nie mogą zastąpić wizyty u lekarza, który zbada dziecko i fachowo zdecyduje o dalszym procesie diagnostyczno-terapeutycznym

opracowanie:

dr Aleksandra Wardak

Specjalista Pediatrii

Centrum Medyczne Fundamenti

Bibliografia:

1. El-Radhi AS, Barry W. Thermometry in paediatric practice. Arch Dis Child 2006;91:351–6.

2. Chabiński, A. Rodzaje termometrów lekarskich i ich cechy. https://infekcje.mp.pl/publikacje/122369,rodzaje-termometrow-lekarskich-i-ich-cechy

3. American Academy of Pediatrics. Fever and antipyretic use in children . Pediatrics 2011 ; 127 : 580 – 7

4. National Institute for Health and Clinical Excellence . Feverish illness in children, assessment and initial management in children younger than 5 years . London : National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health , 2007

5. Sarrell EM, Wielunsky E, Cohen HA. Antipyretic treatment in young children with fever: acetaminophen, ibuprofen, or both alternating in a randomized, double-blind study. Arch Pediatr Adolesc Med 2006 ; 160 : 197 – 202 .

6. Kramer LC, Richards PA, Thompson AM, et al. Alternating antipyretics: antipyretic efficacy of acetaminophen versus acetaminophen alternated with ibuprofen in children. Clin Pediatr (Phila) 2008 ; 47 : 907 – 11 .

7. Hollinghurst S., Redmond N., Costelloe C. i wsp.: Paracetamol plus ibuprofen for the treatment of fever in children (PITCH): economic evaluation of a randomized controlled trial. BMJ, 2008; 337: a1490

8. Radzikowski A.: Postępowanie przeciwgorączkowe. W: Gorączka u dzieci. Biblioteka Pediatry. 51. PZWL, Warszawa 2008